Richtlijn zitten: drie 90 graden hoeken in knieën, heupen en ellebogen

Hoe zit jij op je bureaustoel?

Volg jij de richtlijn zitten over 90 graden hoeken?

Of kun je misschien beter anders zitten?

Ondanks alle pogingen om mensen in beweging te krijgen zitten we toch een groot deel van onze werkdag. Veel mensen gaan dan zitten met knieën, heupen en ellebogen in een 90 graden hoek. Doe jij dat ook? Niet iedereen weet waarop deze richtlijn is gebaseerd. En het is ook niet voor iedereen bekend wat de voor- en nadelen zijn van deze houding. Is deze houding eigenlijk voor jou wel het meest geschikt? Het is tijd voor enkele achtergronden van deze ‘richtlijn’ zodat je daar gemotiveerd van af kan wijken.

 Drie theorieën achter het 90 graden advies

1. Maatvoering kantoorstoelen

De maatvoering van kantoorstoelen is gebaseerd op de zithouding met de 90 graden hoeken. Al meer dan 30 jaar wordt door kantoormeubelfabrikanten internationaal onderling afspraken gemaakt over wat een goede stoel is. En welke verstelbaarheid nodig is om de mens goed te ondersteunen tijdens de uitvoering van kantoorwerkzaamheden. Die afspraken worden vastgelegd in ergonomische normen en richtlijnen.

 De gewenste verstelbaarheid is gebaseerd op antropometrische data, lichaamsafmetingen.  Gemiddelden en uiterste maten van onderbenen bepalen de zittinghoogte van een stoel. De maten van het bovenbeen bepalen de verstelbaarheid van de zitting en de lengte van de bovenarmen weer de hoogte verstelbaarheid van de armsteunen.

Zo’n normalisatieproces lukt alleen wanneer partijen het onderling eens zijn over welke zithouding de stoel zou moeten ondersteunen. Zo lang als er normen voor kantoorstoelen bestaan, is de ‘ontwerp referentie houding’ de houding met de drie keer 90 graden hoeken. Daarbij is het wel goed om te weten dat de opstellers van de normen vermelden dat deze houding niet de optimale of de na te streven zithouding is.

2. Neutrale zithouding

De neutrale zithouding is gebaseerd op neutrale posities van gewrichten. In deze stand kan het gewricht de meeste kracht verdragen en kunnen spieren rondom het gewricht optimaal functioneren. Wanneer je langdurig achter een computer wilt zitten, is het daarom logisch om naar neutrale houdingen te zoeken. Het beeldscherm moet recht voor ons op het bureau staan zodat we ons hoofd niet hoeven te draaien, we hebben een lendesteun in de rugleuning van de stoel om de natuurlijke neutrale holte van de lage rug te ondersteunen.

Voor het gemak wordt hierbij vaak gesproken over middenstanden van gewrichten en wordt voor knieën, heupen en ellebogen de praktische 90 graden aangehouden. Dat is ook makkelijk te onthouden. De realiteit is echter weerbarstig, de meest neutrale stand van een gewricht is namelijk niet altijd de middelste positie tussen de twee uitersten in. Daarvoor is de bouw van de verschillende gewrichten te complex.
Om het concreet te maken; voor onze knieën geldt dat een 25 graden buiging optimaal is. Voor de heup is dat 30 graden (vanuit stand). Met het been iets naar buiten, alsof je op een zadel zit.  Hé, denk je ook ineens aan een zadelkruk? En voor de ellebogen is een 70 graden buiging optimaal. Dan lijken de verschillen met 90 graden best groot.

3. Blind typen en computerwerken

Vóór de komst van de computers werkte men aan typemachines met vellen papier er in. Afdelingen vol met typistes die teksten verwerkten, vaak zittend op een krukje zonder rugleuning en zonder armsteunen. Omdat een typemachine geen backspace toets heeft en fouten dus niet eenvoudig gecorrigeerd konden worden was het wenselijk dat de typistes foutloos konden typen, het 10-vingers blind systeem. De ellebogen hingen daarbij ontspannen onder de schouders en met de ellebogen in 90 graden kwamen de vingers precies uit boven de toetsen.

Helaas typt 80% van de Nederlandse werknemers niet of niet volledig blind.  Hierdoor moet regelmatig een blik op het toetsenbord worden geworpen. Hierbij buigt de nek veelvuldig en raakt het hoofd uit de neutrale houding wat weer belastend is. 90 graden in de ellebogen is dus eigenlijk alleen geschikt voor mensen die blind typen. Ieder ander is meer gebaat met een toetsenbord dat iets verder staat en iets meer strekking in de ellebogen.

Al met al lijkt het of het ‘90 graden advies’ meer gebaseerd is op praktische argumenten om kantoorstoelen te helpen ontwerpen dan op gezonde werkhoudingen of vaardigheden van de huidige gebruikers.

Mocht het tot je taken behoren om medewerkers te wijzen op het belang van ergonomisch werkhoudingen, is het goed hier genuanceerd mee om te gaan.

Erik Saathof, Register Bedrijfsfysiotherapeut

Voor meer informatie of trainingen; www.linkedin.com/in/eriksaathof